Er wordt wereldwijd heel wat onderzoek gedaan naar Tubereuze Sclerose Complex. In deze rubriek brengen we u een beeld van de algemene evoluties wereldwijd en van de specifieke onderzoeksactiviteiten in België.
1. mTOR-inhibitoren: veelbelovende zoektocht
naar geneesmiddel voor TSC
De voorbije jaren is duidelijk geworden dat mTOR-inhibitoren een erg beloftevolle, niet-chirurgische behandelmethode zijn voor TSC.
TSC wordt veroorzaakt door een afwijking in de genen TSC1 (gelegen op chromosoom 9) of TSC2 (gelegen op chromosoom 16). Deze twee genen bevatten de informatie die we nodig hebben voor de aanmaak van twee eiwitten, respectievelijk hamartine en tuberine. Deze eiwitten vormen een natuurlijke rem op een signaalsnelweg in onze cellen die de mTOR-weg (mamalian target of rapamycin) wordt genoemd. Onze cellen gebruiken deze signaalweg onder meer om informatie over groei en activiteit te verwerken.
Wanneer afwijkingen in hamartine of tuberine de rem op het mTOR-signaal wegnemen, kunnen cellen een verhoogde groei en activiteit ontwikkelen en kunnen de symptomen van TSC ontstaan. De met TSC geassocieerde tumoren vertonen zo een verhoogde activiteit van deze zogenaamde mTOR-signaalweg.
De geneesmiddelen sirolimus (ook bekend als rapamycine en Rapamune®) en het synthetisch analoog RAD001 (everolimus of Votubia®), grijpen in op deze signaalweg en normaliseren de activiteit. Ze zijn oraal in te nemen.
De werkzaamheid van everolimus bij de behandeling van TSC-patiënten werd voor het eerst aangetoond in een studie bij 28 TSC-patiënten met een SEGA in de hersenen. Op basis van deze resultaten werd everolimus door de Food and Drug Administration (FDA) in de Verenigde Staten en door de European Medicine Agency (EMA) in Europa goedgekeurd voor de behandeling van SEGA’s bij TSC.
Vervolgens werd de werkzaamheid van dit product ook aangetoond in grotere studies voor SEGA’s bij kinderen en volwassen met TSC (EXIST-1 studie), voor renale angiomyolipomen of gezwellen op de nieren en bij de longaandoening lymfangioleiomyomatosis (LAM) bij volwassen TSC-patiënten (EXIST-2 studie). In de rand van deze studies werd ook een gunstig effect waargenomen op de frequentie van epileptische aanvallen en op de faciale angiofibromen, huidletsels op het aangezicht.
De EXIST-3 studie toonde aan dat everolimus ook een meerwaarde heeft voor TSC-gerelateerde epilepsie en voor faciale angiofibromen of huidletsels op het aangezicht. De angiofibromen kunnen behandeld worden met zalf die everolimus of sirolimus bevat.
In het bijzonder bij prenataal of vroeg gediagnosticeerde TSC-patiënten biedt behandeling met mTOR-inhibitoren interessante vooruitzichten. Men zou door vroeg te starten met de behandeling de tumorgroei in een zo vroeg mogelijk stadium laten stagneren. Echter, meer onderzoek is nodig alvorens sirolimus en/of everolimus op grote schaal kunnen gebruikt worden voor deze vroege behandeling van TSC.
2. Lopend onderzoek naar
Tubereuze sclerose in België
Klinische medicatiestudies
CRAD001M2X02B
Een open-label lange termijn studie voor patiënten met TSC en refractaire epilepsie die een gunstig effect ondervonden van everolimus in de EXIST-3 studie.
Sponsor: Novartis
Deelnemende centra: UZ Brussel/VUB (PI Prof. Jansen), UZ Leuven/KUL (PI Prof. De Waele), UZ Gent/UGent (PI Dr Verhelst), Hôpital Erasme/ULB, Hôpital St Luc/UCL
Status: inclusie werd afgerond.
Academische studies
Onderzoek naar TSC en slaap
Onderzoek van het TSC-team in UZ Brussel om de aard van slaapproblemen bij TSC-patiënten beter in kaart te brengen en te evalueren wat hun impact is op het dagelijks leven.
Status: Nog deelnemers gezocht. Enkel TSC-patiënten zonder epilepsie komen in aanmerking. Lees hier hoe je kan deelnemen aan het onderzoek.
Onderzoek naar metabole afwijkingen bij TSC-patiënten
Onderzoek UZ Brussel en UZ Leuven naar afwijkingen in suiker, vetten en aminozuren bij TSC-patiënten.
Status: eind april zijn alle inclusies afgerond. Gespecialiseerde laboratoria in Groningen (Prof. Thediec) en Luik (Prof. Jouret) analyseren de stalen. De onderzoekers hopen nieuwe metabole afwijkingen te vinden die mogelijk nieuwe behandelingsdoelwitten betekenen. De eerste resultaten worden eind 2019 verwacht en worden ook via deze website gecommuniceerd.
Levenskwaliteit bij volwassenen met TSC
Samenwerking UZ Brussel en UZ Leuven met TSC-team Rotterdam om vragenlijst te ontwikkelen over levenskwaliteit bij TSC-patiënten.
EPISTOP
Studie die als doel heeft biomerkers, meetbare indicatoren, te identificeren voor epilepsie bij TSC. Op deze manier hopen de onderzoekers te kunnen voorspellen welke kinderen een hoog risico hebben voor het ontwikkelen van epilepsie. Op die manier kunnen ze zo vroeg mogelijk behandeld worden.
Sponsor: FP7-HEALTH-2013-INNOVATION-1, projectnummer 602391-2
Deelnemende centra: Europese studie met participatie uit
- Polen (coördinator, klinische studie, fundamenteel onderzoek)
- België (klinische studie UZ Brussel o.l.v. Prof. Jansen; EEG-analyse UZ Leuven o.l.v. Prof. Lagae; fundamenteel onderzoek Chloë Scheldeman onder supervisie van Prof. de Witte en Prof. Lagae UZ Leuven en Prof. Jansen UZ Brussel)
- Italië (klinische studie, neuropsychologisch onderzoek)
- Nederland (klinische studie, MRI-onderzoek, neuropathologisch onderzoek, fundamenteel onderzoek)
- Duitsland (klinische studie, fundamenteel onderzoek)
- Oostenrijk (klinische studie)
- Frankrijk (klinische studie)
- Tsjechië (klinische studie)
- Australië (klinische studie)
- Verenigde Staten (genetisch onderzoek)
Status: afgerond, resultaten worden gepresenteerd in april 2019.
Informatie via This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it. of www.epistop.eu.
Registers
TOSCA
Internationaal register met als doel meer inzicht te verwerven in het verloop van tubereuze sclerose en het effect van de verschillende behandelingsmethoden.
Sponsor: Het register werd ontworpen door Novartis in nauwe samenwerking met een stuurgroep van TSC-experten uit verschillende domeinen
Deelnemende centra: Meer dan 250 centra verspreid over 31 landen rekruteerden 2093 mensen met TSC in het register
Status: inclusie werd afgesloten, mensen worden jaarlijks opgevolgd
Samenwerkingsverbanden
- Project TSC Metabolomics: samenwerking tussen UZ Brussel/VUB (Prof. Jansen en Dr. Janssens) en UZ Leuven/KUL (Prof. De Waele en Prof. Mekahli
- Participatie Belgische TSC Werkgroep
- Participatie jaarlijks Nederlands TSC-Expertnetwerk (UZ Brussel, UZ Leuven)